Giáo án Toán 7 (Cánh diều) - Chương 5: Một số yếu tố thống kê và xác suất - Bài 1: Thu nhập, phân loại và biểu diễn dữ liệu

THU NHẬP, PHÂN LOẠI VÀ BIỂU DIỄN DỮ LIỆU
I Thu thập và phân loại dữ liệu
 Các dữ liệu thống kê được thu thập từ các nguồn khác nhau: Internet, sách báo, ti-vi, lập phiếu hỏi, phỏng vấn, làm thí nghiệm,.; Trong các dữ liệu thống kê thu thập được, có những dữ liệu thống kê là số (số liệu) nhưng cũng có những dữ liệu thống kê không phải là số chẳng hạn như văn bản, hình ảnh,
VD: Trong các dãy dữ liệu sau. Dãy dữ liệu nào là số liệu ? Dãy dữ liệu nào không phải là số liệu ?
a)  Cân nặng (đơn vị: kg) của 10 bạn học sinh tổ 1 của lớp 7A lần lượt là: 45; 39; 52; 63; 48; 47; 49; 51; 60; 40.
b) Tên 4 loại phương tiện chạy trên mặt đất đang có hiện nay là: xe đạp, xe máy, xe ô tô, xe buýt.
c) Số thành viên của mỗi tổ trong lớp 7A lần lượt là: 10; 12 ; 11; 9.
d) Kết quả đánh giá xếp loại của học sinh có các mức: Xuất sắc, Tốt, Khá, Trung bình.
Giải
Dãy dữ liệu ở câu a và câu c là số liệu.
Dãy dữ liệu ở câu b và câu d là số liệu.
II Tính hợp lí của dữ liệu
Sau khi thu thập, tổ chức, phân loại dữ liệu, ta cần xem xét tính hợp lí của những dữ liệu thống kê đó, đặc biệt chỉ ra được những dữ liệu không hợp lí. Ta có thể dựa trên những tiêu chí toán học đơn giản để thực hiện điều đó.
Ví dụ: Để hưởng ứng chương trình “Mái ấm tình thương”, mỗi bạn học sinh trong lớp 7A đóng góp 3 quyển vở trắng. Bạn lớp trưởng lớp 7A đã ghi lại số liệu như bảng sau:
Biết rằng bạn lớp trưởng đã ghi nhầm số liệu của một tổ trong bảng trên. Theo em, bạn lớp trưởng đã ghi nhầm số liệu của tổ nào?
Phương pháp: Để biết bạn lớp trưởng ghi nhầm số liệu của tổ nào thì chúng ta đi tính lại số lượng vở mà các bạn trong tổ đã nguyên góp.
Giải
Bạn lớp trưởng đã ghi nhầm số liệu của tổ 3 vì tổ 3 có 9 bạn mà mỗi bạn quyên góp 3 quyển vở trắng thì khi đó số quyển vở trắng của tổ 3 là 9.3 = 27 quyển
VD: Điều tra điểm kiểm tra 15 phút Toán của 10 bạn trong trong tổ 1 của lớp 7A như sau:
10; 9; 8; 6; 7; 10; - 4; 9; 5; 6
Trong các số liệu thống kê ở trê, số liệu thống kê nào bị ghi nhầm ?
Giải
Số liệu – 4 bị ghi nhầm vì điểm số kiểm tra không thể là số âm.
III Mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng, biểu đồ
Ở lớp 6, chúng ta đã làm quen với việc mô tả và biểu diễn dữ liệu trên các bảng, biểu đồ (bảng số liệu, biểu đồ tranh, biểu đồ cột, biểu đồ cột kép) nhưng đến lớp 7, chúng ta tiếp tục tìm hiểu sâu hơn việc đọc hiểu, rút ra những thông tin cần thiết từ những dạng biểu diễn dữ liệu đã học và nhận biết những dạng biểu diễn khác nhau cho một tập dữ liệu.
Để dễ hiểu thì ta phân tích hoạt đông 3 SGK trang 5
Hoạt động 3 trang 5 Toán lớp 7 Tập 2: Biểu đồ cột ở Hình 1 biểu diễn tổng doanh thu du lịch (ước đạt) của tỉnh Khánh Hoà trong các năm 2016, 2017, 2018, 2019, 2020.
a) Nêu cách xác định tổng doanh thu du lịch của tỉnh Khánh Hoà trong mỗi năm từ 2016 đến 2020.
b) Tìm hiểu nguyên nhân và nêu một vài lí do giải thích vì sao tổng doanh thu du lịch của tỉnh Khánh Hoà trong năm 2020 giảm so với năm 2019.
Giải
Đối với câu a, để xác định tổng doanh thu du lịch của tỉnh Khánh Hoà trong mỗi năm từ 2016 đến 2020 thì chúng ta quan sát số liệu ghi ở đầu đỉnh mỗi cột ứng với số năm ghi trên trục nằm ngang.Chẳng hạn như:
 Năm 2016, tổng doanh thu du lịch của tỉnh Khánh Hòa là 12 929,7 tỉ đồng.
- Năm 2017, tổng doanh thu du lịch của tỉnh Khánh Hòa là 17 300 tỉ đồng.
- Năm 2018, tổng doanh thu du lịch của tỉnh Khánh Hòa là 21 819,6 tỉ đồng.
- Năm 2019, tổng doanh thu du lịch của tỉnh Khánh Hòa là 27 100 tỉ đồng.
- Năm 2020, tổng doanh thu du lịch của tỉnh Khánh Hòa là 6 946,2 tỉ đồng.
Đối với câu b, để biết nguyên nhân và nêu một vài lí do giải thích vì sao tổng doanh thu du lịch của tỉnh Khánh Hoà trong năm 2020 giảm so với năm 2019 thì chúng ta dựa vào tình hình thực tế xảy ra lúc đó là dich Covid bùng nên để khống chế dịch cần hạn chế di chuyển và tập trung đông người; Việt Nam có một thời gian đóng cửa đối với du lịch quốc tế. Bên cạnh đó, Dịch bệnh kéo dài ảnh hưởng đến kinh tế của người lao động.
Các bạn đánh dấu ví dụ 4 trang 6 trong sách thì các bạn về nhà tự tìm hiểu.