Giáo án Toán 6 (Cánh diều) - Chương 5: Phân số và số thập phân - Bài 9: Tỉ số. Tỉ số phần trăm

TỈ SỐ. TỈ SỐ PHẦN TRĂM
I. Tỉ số
1. Tỉ số của hai số
Tỉ số của a và b (b ≠ 0) là thương trong phép chia số a cho số b, kí hiệu là a : b hoặc .
Tóm lại, để tính tỉ số của a và b thì ta lấy a : b. Để viết tỉ số của a và b thì ta có 2 cách viết:
- Cách 1 là viết a : b
- Cách 2 là viết 
Ví dụ : Tỉ số của 2 và 15 là thương của phép chia 2 cho 15, kí hiệu là 2 : 15 hoặc 
Chú ý:
- Nếu tỉ số của a và b được viết dưới dạng  thì ta cũng gọi a là tử số và b là mẫu số.
VD: Tỉ số thì hai được là tử số và 15 được gọi là mẫu số.
- Tỉ số của số a và số b phải được viết theo đúng thứ tự là   hoặc a : b.
- Tỉ số  là phân số nếu cả tử a và mẫu b đều là số nguyên.
VD: Tỉ số được gọi là phân số vì tỉ số này có tử là 2 và mẫu là 15 đều là số nguyên.
Luyện tập 1 trang 62
Phương pháp: Vận dụng lí thuyết ở phần I.
Giải
2. Tỉ số của hai đại lượng (cùng loại và cùng đơn vị đo)
Tỉ số của hai đại lượng (cùng loại và cùng đơn vị đo) là tỉ số giữa hai số đo của hai đại lượng đó.
VD: Tỉ số của 2 quả cam và 3 quả cam là 2 : 3 hoặc 
(Lưu ý, tỉ số thì không có đơn vị)
Nhận xét: Tỉ số của hai đại lượng thể hiện độ lớn của đai lượng này so với đại lượng kia.
Luyện tập 2 trang 63 
Trong không khí, ánh sáng chuyển động với vận tốc khoảng 300 000 km/s, còn âm thanh lan truyền với vận tốc khoảng 343,2 m/s.( Nguồn: https://vi.wikipedia.org)
Tính tỉ số của vận tốc ánh sáng và vận tốc âm thanh.
Phương pháp: Để làm luyện tập 2 thì:
- B1: Đổi hai số liêu đề cho về cùng đơn vị, cụ thể ở đây ta đổi 300 000 km/s từ km/s về m/s bằng cách thêm ba chữ số 0 phía sau:
300 000 km/s = 30 000 000 m/s/
- B2: Tính tỉ số của vận tốc ánh sáng và vận tốc âm thanh bằng cách lấy số liệu vận tốc ánh sáng đã đổi là 30 000 000 chia cho vận tốc âm thanh đề cho là 343,2 ra kết quả.
Giải
Ta có: 300 000 km/s = 300 000 000 m/s
Vậy tỉ số của vận tốc ánh sáng và vận tốc âm thanh là:
2. Tỉ số phần trăm
a) Tỉ số phần trăm của hai số
Để tính tỉ số phần trăm của a và b thì ta lấy a nhân với 100 rồi chia cho b và viết kí hiệu phần trăm vào kết quả.
(Lưu ý, khi bấm máy tính để tính tỉ số phần trăm thì ta chỉ nhập vào là a nhân 100 rồi chia b còn kí hiệu % là đơn vị thì ta không được nhập vào).
Ví dụ: Tính tỉ số phần trăm của 2 và 5.
Giải
Luyện tập 3 trang 63
Tính tỉ số phần trăm của a và b với b lần lượt là các số sau: 10; 100; 1 000.
Phương pháp: Để làm luyện tập 3 thì đầu tiên ta viết công thức tổng quát tính tỉ số phần trăm của a và b sau đó thay các giá trị b lần lượt 10; 100; 1 000 vào công thức tổng quát để tính.
Giải
Luyện tập 4 trang 64
Tính tỉ số phần trăm ( làm tròn đến hàng phần mười) của 12 và 35.
Phương pháp: Áp dụng công thức tính tỉ số phần trăm.
Giải
2. Tỉ số phần trăm của hai đại lượng (cùng loại và cùng đơn vị đo)
Tỉ số phần trăm của hai đại lượng (cùng loại và cùng đơn vị đo) là tỉ số phần trăm giữa hai số đo của hai đại lượng đó.
Tỉ số phần trăm của đại lượng thứ nhất có số đo (đại lượng) a và đại lượng thứ hai có số đo (đại lượng) b là:
Luyện tập 5 trang 65
Theo  ngày 19/12/2019, dân số Việt Nam tính đến 0 giờ ngày 01/4/2019 là 96 208 984 người, trong đó có 47 881 061 nam và 48 327 923 nữ. Hãy tính tỉ số phần trăm của dân số nữ so với dân số cả nước ( làm tròn đến hàng phần trăm).
Phương pháp: Áp dụng công thức tính tỉ số phần trăm.
Giải
Tỉ số phần trăm của dân số nữ so với số dân cả nước là: